Olamning Qurondagi manzarasi
Jannat va dözax qayerda?
Islom kosmologiyasi jannat va dözax borasida nasriy bölib, ularni osmonlar va yerdan iborat koinot ichiga soladi. Muhammadning "tungi sayohati" yetti osmonning har birida ötib ketgan va jannatda yashayotgan payğambarlar bilan ishğol ekanligini körsatadi. Bu Quronda berilgan jannat hajmiga mos keladi.
Agar osmonlarda (jumladan yettinchi va eng kattasida ham) jannatda yashovchilar istiqomat qilsa, jannat kengligi osmonlar va yer kengligi bilan bir xildir.
Va agar jannat birinchi osmon tepasida ekanligidan, dözaxning birinchi yer ostida ekanligi, yetti yer orasidagi fazoni töldirib turishi kelib chiqadi. Bu dözaxning butunlay yopiq joy qilib tasvirlanishiga mos keladi.
Dözax zindon sifatida tasvirlanadi.
Quronning Yusufali va Shakir tarjimalarida kuzatuvchi dözaxda yashovchilarni körishi uchun "pastga qarashi" kerakligi aytiladi (Quran 37:55 (ingl.)).
Shunday qilib islomiy olamni örgandik.
Xulosa
Quron ilmiy kitob emas. Olam tuzilishi haqida maktab darsligi Qurondan köproq va aniqroq axborot beradi.
Quronda ochiq qilib, "olam shunday tuzilgan," deyilmasa ham, undagi ishoralardan yuqoridagi manzara kelib chiqadi. Bu manzara olam haqida 7-asr Arabistonida tarqalgan mifologik qarashlarga mos kelishi ajablanarli emas.
Qurondagi butun olam yer va uning ustiga örnatilgan gumbazlardangina iborat tor joydir. Galaktikalar, yulduz tizimlar, kosmik fazo degan qamrovlar yöq.
Yer ustma-ust taxlangan yetti yassi diskdan, osmon esa bir-biriga kiydirilgan yetti gumbazdan iborat. Quyosh, Oy, yulduz va sayyoralar kabi osmon jismlari esa mayda chiroqlar bölib, eng ichki gumbazga taqilgan. Quyosh loyqa suvga tushib, yer ostiga kirib ketsa, Allohdan ertaga yana qaytib chiqishga ruxsat söraydi. Jannat tepadagi gumbazlarda, dözax esa yer ostida joylashgan.
Va bularning bari ustida Allohning taxti turgan kosmik dengiz ostida yotar ekan.